ყველა ფოტომოყვარულის ცხოვრებაში დგება მომენტი, როდესაც ჩნდება სურვილი თავის შემოქმედება გააცნოს ფართო საზოგადოებას, გააკეთოს გამოფენა, ანდა გააგზავნოს ნამუშევრები რომელიმე ფოტოკონკურსზე. და აი აქ დგება მთავარი კითხვა - კონკრეტულად რომელი ფოტოები უნდა შეირჩეს გამოსაფენად თუ გასაგზავნად. ხშირად ეს პროცესი კრახით მთვარდება, რადგან ავტორს უჭირს არჩევანის გაკეთება. არის მოვლენების სხვაგვარი განვითარებაც - კონკურსზე გაგზავნილი ნამუშევრები შეუმჩნეველი რჩება ჟიურის და გამარჯვებულთა შორის ვერ ხვდება.
სწორედ ამიტომ გადავწყვიტე იმ საკითხების განხილვა, რომელიც ფოტოგრაფმა სასურველია იცოდეს და გადაწყვეტილებებიც შესაბამისად მიიღოს. ბევრი ალბათ იკითხავს, რამდენად სარწმუნოა თქვენი ინფორმაციაო? ცხადია, თავს არ დავდებ აბსოლუტურ ჭეშმარიტებაზე, მაგრამ ვინაიდან შეხება მაქვს საერთაშორისო კონკურსებთან ჟიურის რანგში და ხშირად მიწევს კოლეგებთან ერთად ამ საკითხებზე მუშაობა, გამოცდილება და პრაქტიკა მაძლევს გარკვეული ანალიზის გაკეთების საშუალებას, რასაც ქვემოთ თანმიმდევრობით მოგახსენებთ.

ბუნებრივია, აქ არ განვიხილავთ საოჯახო ფოტოალბომისთვის განკუთვნილ ფოტოებს, აქცენტი კეთება მხოლოდ შემოქმედებით, მხატვრულ ფოტოგრაფიაზე. ფოტოს სახით ჩვენ ვიღებთ ვიზუალურ ინფორმაციას, რასაც მოჰყვება შესაბამისი განწყობა და ემოცია. აქაც უნდა განვასხვაოთ 2 პოზიცია: ერთია, როდესაც ფოტოს აფასებს თქვენი მეგობარი ანდა თუნდაც თქვენთვის უცნობი ადამიანი და მეორე, როდესაც კონკურსის ჟიურის რომელიმე წევრი. რატომ? იმიტომ, რომ მათი შეფასების სისტემა და კრიტერიუმები რადიკალურად განსხვავებულია. რას ნიშნავს ეს? საქმეში ჩაუხედავი ადამიანი ფოტოს აფასებს მხოლოდ იმ შეგრძნებით, რომელსაც ეს ვიზუალური ინფორმაცია იწვევს მასში (მოსწონს, არ მოსწონს, ისე რა და ა.შ.). ასეთი მიდგომა მართებულია, მაგრამ ყველა ადამიანი ინდივიდუალურია და შეგრძნებებიც განსხვავებული, გემოვნება ყველას სხვადასხვაგვარი აქვს და შესაბამისად, შეფასებებიც განსხვავებული იქნება. ძალიან მნიშვნელოვანია თავად ავტორის მოსაზრებებიც, რომელიც, უმეტეს შემთხვევაში ემყარება ისეთ მოგონებებს, რომლის შესახებ სხვამ არ იცის. ამ დროს ამბობენ, რომ ავტორი ემოციურ დამოკიდებულებაშია მისივე ნამუშევართან და ერთგვარ ტყვეობაში იმყოფება. შეფასების მეორე გზა გახლავთ გააზრებული შეფასება, როდესაც შეფასება ხდება გარკვეული კრიტერიუმებით, მაგალითად იდეის სიახლით, კომპოზიციის შემადგენლობით, აზრის და შინაარსის გადმოცემის მხატვრული ხერხების გამოყენების ცოდნით და ა.შ. მაგრამ, ამ შემთხვევაშიც, ხშირად სრული შესაბამისობა არაფერს ნიშნავს, რადგან ფოტო ემოციას არ იწვევს, მასში არაა ვიზუალური გამღიზიანებლები.

შესაბამისად, არც პირველი და არც მეორე შეფასების სისტემა არ არის ობიექტური შეფასების გარანტი. მაგრამ თუ ორივეს ერთად გამოვიყენებთ, ძალიან მივუახლოვდებით სასურველ შედეგს. ამისთვის კი უნდა შევადაროთ დათვალიერების ასევე ორი მეთოდი. ერთია ფოტოკადრის სწრაფად თვალის შევლება და მეორე ხანგრძლივად, საფუძვლიანად დათვალიერება. სწრაფი დათვალიერებისას მისი ანალიზის საშუალება პრაქტიკულად არ არის და მოწონობა-არმოწონების ფაქტორი მთლიანად ეყრდნობა მყისიერ ემოციას. მეორე შემთხვევაში კი, გაცილებით მეტი ინფორმაციის მიღების შესაძლებლობაა - შესაბამისად, ამ ინფორმაციის გაანალიზებაც სრულფასოვნად ხდება.

ახლა ვნახოთ, რა განსხვავებაა შემფასებლებს შორის. მაგალითად, მახსოვს შემთხვევა, როცა შოკოლადის მწარმოებელმა კომპანიამ გამოაცხადა კონკურსი. პირობებში გარკვევით ეწერა, რომ ჟიური არის ამავე კომპანიის წარმომადგენლები: დირექტორი, მთავარი ინჟინერი და ასევე მთავარი ტექნოლოგი. ამ კონკურსში გაიმარჯვა ფოტომ, რომელიც ძალიან შორს იყო ობიექტური შეფასებისგან, მაგრამ სწორედ ჟიურის ამ შემადგენლობისთვის მოახდინა ეფექტი და გახდა გამარჯვებული!
ფოტოს კონკურსში გაგზავნამდე აუცილებლად გადახედეთ ჟიურის შემადგენლობას. თუ აღმოაჩენთ, რომ ჟიურის წევრები ვიზუალური ხელოვნების რომელიმე დარგის სპეციალისტები არ არიან, პრიორიტეტი გააკეთეთ ისეთი ნამუშევრების წარდგენაზე, რომლებიც სწრაფი დათვალიერებისას ძლიერ ემოციურ ეფექტს ახდენს.
კონკურსში მონაწილეობის მიღებამდე აუცილებლად გაარკვიეთ მისი სტატუსი და ორგანიზატორთა ვინაობა. დღეს ძალიან პოპლარულია სხვადასხვა ორგანიზაციების მიერ ფოტოკონკურსების მოწყობა. თუ კონკურსის ორგანიზატორი ფოტოგრაფიული საზოგადოებაა, ანდა ასეთი ორგანიზაციის პატრონაჟით მიმდინარეობს, გაითვალისწინეთ, რომ შეფასების კრიტერიუმის მაღალი სტანდარტი იქნება გამოყენებული, ხოლო ჟიურის წევრები გამოცდილი ფოტოგრაფები, რედაქტორები, ხელოვნებათმცოდნეები ან ფოტოკრიტიკოსები იქნებიან. ეს კი იმას ნიშნავს, რომ დიდია შანსი თქვენი ნამუშევრები მხოლოდ წამიერი ემოციით არ შეფასდეს და სხვა პოზიციებიც იქნეს მიღებული მხედველობაში. მაგალითად, კადრის ტექნიკური შესრულების დონე და ა.შ. გაითვალისწინეთ, რომ საერთაშორისო კონკურსებში ფორმალურად ჟიურისთვის უცნობია ავტორის ვინაობა, თუ რასაკვირველია მან იდენტიფიცირება არ მოახდინა ნამუშევრის მიხედვით. სამწუხაროდ, იშვიათ შემთხვევებში, მითუმეტეს ადგილობრივ კონკურსებში, ადგილი აქვს მიკერძოებულობასაც, რაც, ცხადია, ჟიურის წევრის რეპუტაციაზე დადებითად ვერ მოქმედებს.

შეფასებისას ყველაზე მთავარი კომპონენტია თემის ანდა კატეგორიის შესაბამისობა წარმოდგენილ ნამუშევართან. მაგალითად კატეგორიაში "ადამიანები" თუ აღმოჩნდება პეპლის ფოტო, რომელიც, ვთქვათ ძალიან მაღალ შეფასებას იმსახურებს, ის უბრალოდ არ განიხილება. ასევეა თემაც.
ნუ გააგზავნით კონკურსში არათემატურ ანდა კატეგორიასთან შეუსაბამო ფოტოს. ის ჟიურის მიერ არ განიხილება.
როგორც წესი, საკონკურსო ნამუშევრები  მიიღება ციფრული ფაილის ან ნაბეჭდი სახით. ამასთან, ორგანიზატორი ადგენს მიღების პირობებს. ფაილის წონას, ზომას პიქსელებში, ფერის პროფილს და ა.შ. ეს პირობები წარდგენისას აუცილებლად უნდა იყოს დაცული.
ზედმიწევნით დაიცავით საკონკურსო ფოტოს წარდგენის, გაგზავნის პირობები და ტექნიკური პარამეტრები. წინააღმდეგ შემთხვევაში, სრულიად შესაძლებელია თქვენი ფოტო საერთოდ არ აღმოჩნდეს ჟიურის თვალთახედვის არეალში. 

კონკურსის მოთხოვნებიდან გამომდინარე, ხშირად აკრძალულია ფოტომონტაჟის, მაღალი დინამიური დიაპაზონის ტექნოლოგიის ანდა მულტიექსპოზიციის გამოყენება. უხერხულ მდგომარეობაში რომ არ აღმოჩნდეთ, ასეთი აკრძალვის შემთხვევაში ნუ ეცდებით ჟიურის შეცდომაში შეყვანას. არსებობს პროგრამები, რომლითაც მარტივად ირკვევა კონკურსის წესების დარღვევა კონკურსანტის მხრიდან, რაც თქვენს რეპუტაციაზე დადებითად არ იმოქმედებს. გარდა ამისა, ჟიურიმ შეიძლება მოითხოვოს ფოტოს დედნები, რაც აუცილებლად უნდა წარუდგინოთ.

ახლა გადავიდეთ კონკრეტულ პარამეტრებზე. რა თქმა უნდა, მიუხედავად თემისა თუ კატეგორიისა, ჟური ყველა შემთხვევაში ყურადღებას აქცევს კადრის ტექნიკურ მხარეს, ექსპოზიციის სისწორეს, ციფრულ ხმაურს და ა.შ. იშვიათი გამონაკლისების გარდა, ასეთ კონკურსებში გამარჯვებული ნამუშევრები გამოირჩევა საუკეთესო ტექნიკური შესრულებით, რაც იმის დასტურია, რომ ამ პარამეტრს სათანადო ყურადღა ექცევა.

ძალიან მნიშვნელოვანია კადრში იდეის გადმოცემის ფორმა. აუცილებელია, რომ ფოტოკადრი არ იყოს ნატურის ერთი ერთზე ასლი და მასში ნათლად იკითხებოდეს ფოტოგრაფის ინდივიდუალური ხელწერა, თემისადმი მიდგომა და მდიდარი ფანტაზია.
შეეცადეთ შეხედოთ ფოტოს სხვა თვალით, მოაშოროთ მას ყველა მოგონება თუ კადრს მიღმა არსებული სიტუაცია და განიხილოთ ის განყენებულად. დასვით კითხვა: რაში მდგომარეობს იდეა და რა ფორმით არის ის გადმოცემული? დაფიქრდით, რამდენად საინტერესოდ და გასაგებად არის ასახული ეს იდეა?
გააანალიზეთ ფოტოს შინაარსი. რას მოუთხრობს თქვენი ფოტო მნახველს? მოაშორეთ ყველა სხვა ინფორმაცია, რაც კადრში არ ჩანს და რაც თქვენ იცით, რადგან, ჟიურის არ აქვს ასთი ინფორმაცია და შემოიფარგლება მხოლოდ იმით, რაც კადრში ნათლად ჩანს, ან არის გარკვეული მინიშნება.
ასევე მნიშვნელოვანია კადრში კონფლიქტების ასახვა. ყველა საინტერესო კადრი შეიცავს ერთგვარ კონფლიქტს და სწორედ ის განაპირობებს მის მიმართ მომეტებულ ინტერესს.გაარკვიეთ რა ტიპის კონფლიქტს შეიცავს თქვენი ფოტო და რამდენად ძლიერია მისი ზეგავლენა შესაძლო ასოციაციაზე. გამოიყენეთ კონფლიქტების მდიდარი არსენალიდან თუნდაც ერთი (მაგალითად, პატარა-დიდი, ტკბილი-მწარე, ბევრი-ცოტა, ტონალური კონფლიტები, სტატიკა-დინამიკა, ფერის და ა.შ). გამოყენება უნდა მოხდეს ზომიერად და სიუჟეტის შესაბამისად (აუცილებლად).

ფერადი და შავთეთრი ფოტო რადიკალურად განსხვავებულია. კარგად დააკვირდით, რა როლს ასრულებს თქვენს ფოტოში ფერი, რა განწყობას ქმნის ან რა ემოციას აძლიერებს. ამ მხრივ ფერს ძალიან დიდი დატვირთვა აქვს. ფერმა შეიძლება ფოტოს მოწყვიტოს ლაკონურობა, სისადავე და პირიქით. შავთეთრი ფოტო უფრო მეტად უსვამს ხაზს გეომეტრიას, წრფივ და ტონალურ ლაქებს (ფოტო სწორედ მათგან შედგება). ეს ყველაფერი აუცილებლად უნდა გაითვალისწინოთ.
როგორც წესი, ჟიური ძალიან ზერელედ ეკიდება ათასჯერ გამეორებულ და შაბლონად ქცეულ ფოტოებს. ჟური ყოველთვის განსაკუთრებულად აფასებს ამა თუ იმ თემის მიმართ თქვენს ინდივიდუალურ მიდგომას, შინაარსის გააზრებულ და სხარტ გადმოცემას, ამისთვის სხვადასხვა მხატვრული ხერხის გამოყენებას. თუ თქვენ საკონკურსოდ სწორედ შაბლონურ და ათასჯერ გადამღერებულ ფოტოსიუჟეტს გააგზავნით, ძალიან დიდია იმის შანსი, რომ მან ჟიურის ყურადღება არ მიიქციოს.
ჟიურის განსაკუთრებულ ყურადღებას იქცევს სიუჟეტის ხასიათის შესაბამისობას კონტრასტთან. გააანალიზეთ სიუჟეტი და გაარკვიეთ რა ემოცია უნდა მიიღოს მნახველმა. რაც უფრო მეტია ტონალური კონტრასტი, მით უფრო დაიძაბება სიუჟეტი და პირიქით. მაგალითად, ბედნიერი ბავშვი ღრმა ჩრდილებით და მაღალი კონტრასტით ბედნიერების გრძნობას არ შეესაბამება და პირიქით. ნათელი ტონები სიმსუბუქის, სიმშვიდის წინაპირობაა და პირიქით. დააკვირდით შუქს. ის აუცილებლად საინტერესო უნდა იყოს. წინააღმდეგ შემთხვევაში თქვენი კადრი უინტერესო იქნება. გამოიყენეთ რბილი და უხეში შუქი სიუჟეტის ხასიათის შესაბამისად, შექმენით მოცულობები და ფაქტურები, კონტრასტები და რბილი გრადაციები, მდგრადი და არამდგრადი ფორმები.
ფოტოს სწორად გაგებისთვის ძალიან მნიშვნელოვანია გაარკვიოთ ვინაა (რაა) სიუჯეტის მთავარი ობიექტი. ის აუცილებლად გამოკვეთილი (გამოყოფილი) უნდა იყოს (გამოყოფის სხვადასხვა ხერხით). დააკვირდით მეორეხარისხოვან, დაქვემდებარებულ ობიექტებს. გააანალიზეთ რა ინფორმაციას იძლევა ეს ობიექტები მთავარ ობიექტთან მიმართებაში. გახსოვდეთ, რომ ფოტო ვიზუალური ინფორმაციაა. როგორც ლევ ტოლსტოი ამბობს, "სიტყვით ერთი ადამიანი მეორეს გადასცემს თავის აზრს, ხელოვნებით კი, ადამიანები ერთმანეთს თავიანთ გრძნობებს უზიარებენ". ჟიურის წევრებიც ადამიანები არიან და, აქედან გამომდინარე თქვენ მათ თქვენი გრძნობები უნდა გაუზიაროთ.

გადავიდეთ კონკრეტულ და ყველაზე გავრცელებულ კატეგორიებზე.

პეიზაჟი. არ აქვს მნიშვნელობა ეს არქიტექტურული პეიზაჟია თუ ზღვის, ყველა შემთხვევაში, ასახული უნდა იყოს არა მხოლოდ ბუნება ან ზღვა, არამედ მისი განსაკუთრებული მდგომარეობა. ეს კი მაშინ ხდება, როდესაც ბუნებრივი მოვლენებიც შესაბამისია, ტენიანი ან მტვრიანი ჰაერი, საინტერესოდ დაცემული შუქი და შუქ-ჩრდილების თამაში. ყურადღება მიაქციეთ ტონალურ და წრფივ პერსპექტივას. გადაიღეთ პეიზაჟი მხოლოდ იმ დროს, როდესაც დგება ამისთვის ხელსაყრელი პირობები. ყველა სხვა შემთხვევაში პეიზაჟი ხატოვანი და საინტერესო არ იქნება და შესაბამისად, არ მიიქცევს ჟიურის განსაკუთრებულ ყურადღებას.

პორტრეტი. ამ შემთხვევაში უდიდესი მნიშვნელობა აქვს ტიპაჟს და ემოციას. ცხადია, შუქიც ამ ემოციის შესაბამისი უნდა იყოს, რაც გააძლიერებს მნახველზე ზემოქმედებას. საკონკურსოდ შეარჩიეთ ისეთი პორტრეტები, სადაც საინტერესო და ემოციური ტიპაჟებია, სადაც კარგად ჩანს მათი სულიერი მდგომარება და განცდები. ასეთ კადრში დიდი მნიშვნელობა აქვს გადაღების ფაზას, რადგან შეუსაბამო ფაზის შემთხვევაში პორტრეტი მეტყველი არ გამოვა. ასეთი ფოტო ჟიურის შეუმჩნეველი არ დარჩება და ნომინირების შანსიც გაცილებით მაღალია.

ქუჩა. ამ კატეგორიას განსაკუთრებით შეესაბამება დინამიური ფოტოები, სადაც მოძრაობას განსაკუთრებული დატვირთვა აქვს. გამოიყენეთ რითმი და მოძრაობის ეფექტის გამაძლიერებელი ყველა საშუალება. აჩვენეთ ქუჩაში მიმდინარე საინტერესო პროცესები. არ დაგავიწყდეთ კონფლიქტის ელემენტების ჩართვა, რაც კადრს ერთიორად საინტერესოს გახდის. ქუჩა შეიძლება იყოს მოსაწყენი, მშვიდი, ანდა პირიქით, მშფოთვარე ან აგრესიული. ხაზი გაუსვით ქუჩის მთავარ ობიექტებს, გააცოცხლეთ ისინი ყველა მხატვრული ხერხით, დააკავშირეთ ერთმანეთთან და მოიყვანეთ მოქმედებაში. თუ თქვენ გაქვთ ასეთი კადრი, თამამად წარადგინეთ კონკურზე, ის ჟიურისთვის შეუმჩნეველი არ დარჩება.

ადამიანები. ეს კატეგორია ადამიანების ცხოვრებას ასახავს, თავის მრავალფეროვნებით. ცხადია, ასეთ ფოტოში ადამიანების ბუნებრივი ქცევის ფიქსაციის გარდა, უდიდესი ყურადღება ექცევა კადრში ასახული ისტორიის გაგების, თხრობის ფორმასაც. კადრში შეიძლება აისახოს ყველაფერი, ნორმალური თუ არანორმალური ქცევა, საქმიანობა, გართობა და ა.შ. სიტუაციები ძალიან ბევრია, მაგრამ მთავარია თქვენს კადრში მკაფიოდ ჩანდეს ის მთავარი, რისი თქმაც გინდოდათ მნახველისთვის, რაზეც ამახვილებთ ყურადღებას. ამ კატეგორიაში ჟიურის მიერ დაწუნებული კადრების უმეტესობა არასაინტერესოა, ზოგიც სრულიად გაურკვეველი და უშინაარსო (მათი გადმოსახედიდან). ყურადღებას იქცევს მხოლოდ ისეთი კადრები, სადაც ოსტატურად არის შეხამებული იდეა და შინაარსი, შეიცავს კონფლიქტებს და ხშირად კითხვებსაც ტოვებს მნახველში.

ცხადია, ამ მცირე სტატიაში შეუძლებელია ყველა საკითხის სრული და ძირფესვიანი განხილვა, ამიტომაც შემოვიფარგლე მხოლოდ აუცილებელი და მთავარი მინიშნებებით. გახსოვდეთ, რომ ერთი და იგივე ფოტო, შეიძლება სხადასხვა კონკურსში სხვადასხვაგვარად შეფასდეს, რადგან მას სხვადასხვა ადამიანები აფასებენ და ასეთი შეფასებისას სუბიექტური წილი საკმაოდ დიდია. მაგრამ თუ თქვენ აღმოაჩენთ, რომ ათობით კონკურსში თქვენმა ფოტომ ყურადღება ვერ მიიქცია, გირჩევთ, გადახედოთ ამ ფოტოს ყველაზე მკაცრი კრიტიკოსის თვალით და გაარკვიოთ მიზეზები.
გისურვებთ წარმატებებს!

საუკეთსო სურვილებით, კახა ფხაკაძე